TRAVMATİK YAŞAM OLAYLARI SONRASI AİLEDE PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK

• Travmatik yaşam olayları, insan yaşamını fiziksel, psikolojik ve sosyal açıdan ciddi biçimde tehdit eden, güvenlik ve kontrol algısını zedeleyen, bireylerde yoğun kaygı, korku ve çaresizlik duyguları hissettiren zorlu ya da örseleyici olayları tanımlamak için kullanılır. Doğal afetler (deprem, sel, fırtına, yangın vb.), salgın hastalıklar (COVID-19 vb.), uzun süreli hastalıklar (kanser, yanık tedavileri, zorlu ameliyatlar vb.), çeşitli kaza ve yaralanmalar (nükleer kazalar, iş kazaları, trafik kazaları vb.), savaşlar, terör olayları, zorunlu göçler ve mültecilik, toplumsal şiddet olayları (soygun, silahlı saldırı, taciz, yağmalama vb.), aile içi şiddet, fiziksel, cinsel ya da duygusal ihmal ve istismar, boşanma, akran zorbalığı gibi bireyleri, aileleri ya da toplumları derinden etkileyen çok çeşitli olaylar travmatik yaşam olaylarına örnek olarak gösterilebilir.
• Psikolojik travma ise örseleyici bir yaşam olayı karşısında bireylerin sergiledikleri yoğun stres tepkilerinin bütününü ifade eder. Bu süreçte bireyler, tehdit olarak algıladıkları bir yaşam olayı karşısında yaşamlarının kontrolünü kaybettiklerini ve ortaya çıkan sorunlarla baş etme konusunda yetersiz kaldıklarını düşünebilirler. Bununla birlikte, bulundukları çevrede ve sosyal ilişkilerinde güvensizlik yaşayabilirler. Ayrıca, karşı karşıya kaldıkları çeşitli belirsizliklere bağlı olarak yoğun çaresizlik, kızgınlık, kaygı ve korku hissedebilirler. Başka bir ifadeyle, tehlike ya da risk altında olmak, yaşanan olaya bir anlam verememek, olayın olumsuz etkilerinden nasıl korunacağını bilememek ve olay sonrasında ortaya çıkan farklı zorluklar karşısında belirsizlik yaşamak bireylerde çeşitli travmatik stres tepkilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Travmatik yaşam olayları karşısında, gelişimsel özelliklerine bağlı olarak, aile üyelerinin birbirinden farklı stres tepkileri göstermesi olağan bir durumdur. Özellikle çocuk ve ergenler, aile içindeki yetişkinlere göre yaşadıkları stresi farklı biçimlerde gösterebilirler. Başka bir deyişle, çocuk ve ergenlerin bilişsel (zihinsel) gelişimleri hâlâ devam ettiğinden henüz olgunlaşmamışlardır. Bununla birlikte, her konuda duygularını yönetmeyi henüz bilememekte, duygularını söze dökme konusunda sınırlılıklar yaşamakta ve yaşıtlarından farklı algılanmaktan kaçınmaktadırlar. Dolayısıyla çocuk ve ergenlerde gözlemlenen psikolojik travma belirtileri yetişkinlere göre farklılık gösterebilir. Bu nedenle aile içinde çocuk ve ergenlerde gözlemlenebilecek çeşitli travmatik stres tepkilerine duyarlı olmak çok önemlidir. Bu sayede, aile üyelerinin neler yaşayabilecekleri anlaşılabilir, aile içindeki iletişim çatışmaları engellenebilir, yanlış anlaşılmaların önüne geçilebilir, aile içi güven duygusu artırılabilir ve ailenin işlevselliği artırılabilir. Aşağıda zorlu yaşam olayları karşısında çocuk ve ergenlerde görülebilecek psikolojik travma belirtileri sunulmaktadır. Çocuklarınızda gözlemlediğiniz bu ve benzeri belirtilerde zamanla herhangi bir azalma olmuyorsa ya da bu belirtilerin sıklığı ve şiddeti giderek artıyorsa, psikolojik yardım almak en sağlıklı çözüm yolu olacaktır. Bu süreçte çocuklarınızın okulundaki psikolojik danışma ve rehberlik servisine ya da bulunduğunuz yerdeki rehberlik ve araştırma merkezine de başvurabilirsiniz.  

• Ailede Psikolojik Sağlamlığı Korumak ve Geliştirmek

  • Bilimsel, somut ve gerçekçi bilgiler edinin

  • Medyayı sağlıklı kullanın.

  • Edindiğiniz doğru bilgileri aile üyeleriyle paylaşın

  • Edindiğiniz bilgileri paylaşırken aile üyelerinin gelişimsel özelliklerine dikkat edin. 

  • Aileniz ile bilgi paylaşırken çocuklarınızın soru sormalarına izin verin.

  • Aile içindeki günlük aktivitelerin ve rollerin sürdürülmesine özen gösterin.

  • Aile içindeki herkesin yaşına uygun düzeyde sorumluluk almasını sağlayın. 

  • Yaşanan tüm zorluklara rağmen ailenizle birlikte vakit geçirin ve eğlenceli şeyler yapın 

  • Aile içi iletişimi artırın. .

  • Duygulara odaklanmaya özen gösterin. 

  • Ailede güven duygusunun gelişmesine destek olun.

  • Çözüm-odaklı problem çözme stratejileri kullanın.

  • Tutum ve davranışlarınızla aile üyelerine model olun. 

  • Kendinize zaman ayırın

  • Uzmana başvurun. 

• Travmatik Yaşam Olayları Sonrası Ailede Psikolojik Sağlamlık "Aileler İçin Bilgilendirme Rehberi"ne ulaşmak için tıklayınız. 

Kaynak: https://orgm.meb.gov.tr/www/psikososyaldestekdokumanlarisayfa1/icerik/1314